Στη Σχολή Κτηνιατρικής και Επιστήμης των Ζώων (FMVZ) στο USP, έρευνα αποκαλύπτει ότι το περιβάλλον κύησης των θηλυκών χοίρων έχει επίδραση στην ανάπτυξη του εγκεφάλου των χοιριδίων. Η μελέτη, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τα Πανεπιστήμια Passo Fundo (Rio Grande do Sul) και Uppsala (Σουηδία), δείχνει ότι η εγκυμοσύνη σε ένα άβολο περιβάλλον αυξάνει την εμφάνιση επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών, των λεγόμενων στερεοτύπων. 

Οι ερευνητές πραγματοποίησαν επίσης μια επιγενετική ανάλυση, δηλαδή την επίδραση του εξωτερικού περιβάλλοντος στην ενεργοποίηση ή όχι των γονιδίων. Διαπιστώθηκαν αλλαγές σε περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με συναισθήματα τόσο στους απογόνους των γουρουνιών που έλαβαν περιβαλλοντικό εμπλουτισμό, όσο και σε χοιρίδια που γεννήθηκαν από θηλυκά που παρουσίαζαν στερεότυπα, όπως, για παράδειγμα, να μασούν ψευδώς, χωρίς να έχουν τίποτα στο στόμα τους.

Τα αποτελέσματα της μελέτης δημοσιεύτηκαν σε άρθρο στο επιστημονικό περιοδικό Epigenetics. 

Στη Βραζιλία, η Κανονιστική Οδηγία 113 του Υπουργείου Γεωργίας και Κτηνοτροφίας, που εκδόθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2020, θεσπίζει για το έτος 2045, την απαγόρευση της χρήσης των θαλάμων κύησης, το πιο υιοθετημένο σύστημα εκτροφής χοίρων στη χώρα, στο οποίο τα ζώα είναι εγκλωβισμένοι σε κλουβιά. 

«Το πρότυπο αντικατοπτρίζει αυτό που συμβαίνει ήδη στην Ευρώπη, όπου το σύστημα απαγορεύτηκε το 2012, αλλά το πιο τρομακτικό είναι η προθεσμία που δόθηκε για την αλλαγή», λέει ο καθηγητής FMVZ Adroaldo Zanella, σύμβουλος έρευνας, στο Jornal da USP. «Η οδηγία προβλέπει επίσης τον εμπλουτισμό του περιβάλλοντος όπου διατηρούνται οι χοίροι». 
  
«Όλα τα πειράματα πραγματοποιήθηκαν σε συλλογικούς σταύλους, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν καλύτερες συνθήκες ευημερίας. Τα αποτελέσματα της εργασίας χρησιμεύουν ως προειδοποίηση για τους κινδύνους διατήρησης του παλιού συστήματος για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα», λέει η ερευνήτρια Πατρίσια Τατεμότο, πρώτη συγγραφέας του άρθρου. 

«Αυτή η μελέτη υπογραμμίζει τις συνέπειες του περιβάλλοντος κύησης στην οργάνωση του εγκεφάλου των ζώων, με ισόβιες συνέπειες», προσθέτει η Zanella.

Στο πρώτο στάδιο της μελέτης, που πραγματοποιήθηκε με 36 θηλυκά γουρούνια και τα γουρουνάκια τους, αναλύθηκαν οι εκφράσεις επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών (στερεοτυπιών) σε μητέρες. 

«Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι οι εκδηλώσεις στερεοτυπίας συσχετίστηκαν με αλλαγές στη συναισθηματικότητα των χοιριδίων», αναφέρει η Πατρίσια Τατεμότο. «Όσο περισσότερες επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές είχαν οι μητέρες, τόσο λιγότερο τα γουρουνάκια εξέφραζαν φόβο». 

Τα δεδομένα που ελήφθησαν σε αυτή τη φάση δημοσιεύθηκαν σε τρεις μελέτες μεταξύ 2019 και 2020, στα περιοδικά Frontiers in Veterinary Science και Applied Animal Behavior Science.

Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές 

Κατά τη δεύτερη φάση της έρευνας, οι έγκυες χωρίστηκαν σε δύο περιβάλλοντα και σε ένα από αυτά, οι πάγκοι επενδύθηκαν με σανό για να επαληθευτεί η επίδραση του περιβαλλοντικού εμπλουτισμού στη δημιουργία επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών. 

«Στους χοίρους αρέσει να εξερευνούν το περιβάλλον τους, έχουν ένα πολύ πλούσιο οσφρητικό σύστημα, οπότε ήταν λογικό να τοποθετούμε το σανό, το οποίο άλλαζε καθημερινά», λέει ο ερευνητής. «Σε περιβάλλοντα χωρίς σανό, η έλλειψη ικανοποίησης αυτής της ζήτησης των ζώων οδήγησε πολλά θηλυκά να μασήσουν ψευδώς, κάτι που είναι στερεότυπο». 

Σε αυτό το στάδιο αναλύθηκαν και επιγενετικές αλλαγές στα χοιρίδια, δηλαδή αλλαγές που επηρεάστηκαν από το περιβάλλον στην ενεργοποίηση γονιδίων (μεθυλίωση) στον εγκέφαλο. Τρεις περιοχές που είναι υπεύθυνες για την ενεργοποίηση του μεταιχμιακού συστήματος, το οποίο ρυθμίζει τα συναισθήματα, επαληθεύτηκαν: η αμυγδαλή, ο μετωπιαίος φλοιός και ο ιππόκαμπος. 

«Μια επιγενετική αλλαγή δεν αλλάζει τον γενετικό κώδικα. Καθορίζει ποια γονίδια ενεργοποιούνται και απενεργοποιούνται και πότε συμβαίνουν αυτά τα αποτελέσματα», εξηγεί ο καθηγητής FMVZ. «Το επιγονιδίωμα επηρεάζεται από το εξωτερικό περιβάλλον, όπως η διατροφή, ο τρόπος ζωής και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Η μεθυλίωση είναι μια επιγενετική αλλαγή που ρυθμίζει τη γονιδιακή ενεργοποίηση».

«Ο εμπλουτισμός του περιβάλλοντος κύησης επηρέασε περισσότερο τον ιστό του μετωπιαίου φλοιού, την περιοχή που είναι υπεύθυνη για τον καθορισμό της εκτέλεσης των κινήσεων και τον ιππόκαμπο, υπεύθυνο για τις διαδικασίες μνήμης», παρατηρεί η Patrícia Tatemoto. «Η επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά που έδειξαν τα θηλυκά γουρούνια συνδέθηκε με τη μεθυλίωση πολλών γονιδίων στην αμυγδαλή, δηλαδή άλλαξε την ενεργοποίηση των γονιδίων στην περιοχή που είναι το κέντρο του φόβου στον εγκέφαλο», παρατηρεί ο ερευνητής. «Στο προηγούμενο στάδιο της μελέτης, όταν η μητέρα εξέφρασε στερεότυπα, τα χοιρίδια έδειχναν λιγότερο φόβο».

Σύμφωνα με τον ερευνητή, νέες μελέτες θα καθορίσουν ακριβώς τον μηχανισμό που εμπλέκεται στη διαδικασία, και τις συνέπειές της. «Ωστόσο, αυτό είναι ένα σημάδι ότι η ευημερία των μητέρων διακυβεύεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης», τονίζει. Η εμφάνιση στερεοτύπων προφανώς μετριάζει τον αντίκτυπο ενός φτωχού περιβάλλοντος στην οργάνωση της συναισθηματικότητας στα χοιρίδια».

«Η έρευνα έχει δείξει ότι ο εμπλουτισμός του περιβάλλοντος κατά την περίοδο της κύησης είναι εξαιρετικά σημαντικός για τη βελτίωση της καλής διαβίωσης των θηλυκών ζώων και η στερεοτυπία αλλάζει τους δείκτες φόβου των απογόνων», τονίζει ο καθηγητής Zanella. «Τα αποτελέσματα δείχνουν τη σημασία της προγεννητικής περιόδου στη ρύθμιση του κεντρικού νευρικού συστήματος για προσαρμοστικές διαδικασίες και με αυτόν τον τρόπο, η βελτίωση των συνθηκών ευεξίας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης παρέχει εργαλεία στα νεογνά για να αντιμετωπίσουν τις απαιτήσεις και τις προκλήσεις της εγκυμοσύνης». 



Photo by Diego San on Unsplash